ҚЫЗЫЛЖАР АУДАНЫ ТӘУЕЛСІЗ БІЛІМ ТОЛҚЫНЫНДА
Қазақстанның Тәуелсіздік жылдарындағы Қызылжар ауданының тарихынан ойып орын алған бірден бір қомақты орны ол педагогикалық қызметкерлердің білім беру саласының дамуына қосқан үлесімен тығыз байланысты. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары өмірдің барлық салалары үшін ең қиын кезең болды. Білім беру саласы да ерекшелік емес. Электр қуатымен, орталық жылумен үзілістер болды, мұғалімдер жалақы алмады. Халықтың кетуі басталды. Білім беру ұйымдары мүмкіндігінше аман қалды. Балабақшалар жабылды. Жас мемлекет білім беру саласын экономикалық тұрғыдан қолдай алмады. Өзгерген жағдайларға сәйкес келетін заңнамалық базаны қалыптастыру өзекті міндет болды. Осы кезеңде білім беру жүйесіндегі реформалардың негізгі бағыттары белгіленді. Мектептердің шаруашылық дербестігін қалай кеңейтуге болады? Қосымша қаржыландыру көздерін қайдан іздеу керек? Жергілікті және республикалық мүдделерді ескере отырып, өңірде білім беру жүйесінің біркелкі дамуын қалай қамтамасыз етуге болады? Мұндай мәселелер күн тәртібінде тұрды.
Үздіксіз даму мен алға жылжудың үш он жылдық кезеңі өтті және артқа көз жүгірте отырып, еліміздің әрбір азаматы Тәуелсіздік жылдары өткен жолды бағалап, жинақтап қорытудың қаншалықты маңызды екені айтпасада түсінікті, өйткені бұл алға жылжу үшін, жаңа жеңістер мен жетістіктерге жетелейді.
БІРІНШІ ОНЖЫЛДЫҚ
Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы кезеңінде Бескөл (Қазіргі Қызылжар) ауданының білім бөлімін Аркадий Хомутовский басқарды (1991-1997 жылдар). Басшының жоғары кәсібилігі, ұйымдастырушылық таланты мен даналығы оған жалпыға бірдей құрмет пен бедел әперді.
Тіпті сол кезде ел үшін экономикалық қиын уақытта мектептерде кабельдік теледидар, бейне орталық пайда болды, Аудандық білім бөлімінде радио торап жұмыс істеді.
Озерный, Новокаменский, Новоникольский совхоздарының негізінде оқушылардың өндірістік бригадалары жұмыс істеді. Оқу-тәжірибе учаскелеріндегі әрбір мектеп өзінің асханасы үшін көкөніс өсірді. Мектептерде автокөлік, мал шаруашылығы мамандығы бойынша оқытылды: мектеп оқушыларын еңбекке даярлау олардың ауыл қоғамы мамандығына бағдарлануымен байланысты болды.
1991 жылы Новокаменка орта мектебінде өткен оқушылар өндірістік бригадаларының Республикалық слеті үлкен оқиға болды. Аудандағы мектеп оқушыларының еңбек бірлестіктерінің жұмысын жоғары ұйымдастыру және Шебер басқару республикалық деңгейде үздік оқушылар өндірістік бригадаларының өкілдері арасында үлкен сындарлы диалогтың тақырыбына айналды.
Сол жылдары мектеп туризмі белсенді дамыды. Ивановка ауылында лагерь жұмыс істеді, онда аудан мен облыс оқушылары туристік шеберліктің негіздерін түсінді. Кейінірек бұл дәстүр Озерное орта мектебінде де жалғасын тапты.
1997 жылдың шілдесінен 2008 жылдың қазанына дейін Қызылжар ауданының білім бөлімін Тамара Поддубная басқарды.
Осы кезеңде екі аудан - Соколовка және Бескөл аудандары біріктірілді. Осы сәттен бастап Қызылжар ауданының білім беру жүйесінің қалыптасуы басталды.
Мектептер даму жолында адамдарға ұқсайды: дүниеге келіп, дамиды және бұрын ойластырылғаннан гөрі үлкен бір дүниеге айналады. Осылайша Бескөл орта мектебі 1996 жылы мектеп-гимназия мәртебесіне ие болып, аудан орталығының 286 оқушысы гимназия сыныптарында білім жолын бастады. №2 Бескөл мектебі 1999 жылы негізгделген эстетикалық бағытты бар орта мектепке айналды.
ЕКІНШІ ОНЖЫЛДЫҚ
Осы кезеңде елдің позициясы нығайып, экономикалық әлеует өсті.
Білім беру саласындағы саясаттың басты бағыттарының бірі мемлекеттік тілді оқып-үйренуге және онда оқытуға қолдау көрсету болып қала береді. Сондықтан 1999 жылы Бескөл ауылында Қазақ тілінде оқытатын № 3 Бескөл орта мектебі ашылып, 2005 жылы ол үшін жаңа типтік ғимарат пайдалануға берілді. 2009 жылдың желтоқсан айында № 3 Бескөл орта мектебі мектеп-лицей мәртебесіне және «Парасат»жаңа атауына ие болды. Бүгінде «Парасат» мектеп-лицейінде 334 оқушы білім алуда.
2004 жылы «Мерей»өнер мектебі өз жұмысын бастады. Әр түрлі уақытта жас суретшілер, бишілер, вокалистер, хоровиктер мен музыканттар Данияр Шакенов (2004-2005 жылдар), Борис Денисов (2004-2006 жылдар) және Наталья Федорченконың (2006-2009 жылдар) басшылығымен тәрбиеленді. 2009 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін мектепті жоғары біліктілік санатты педагог Алия Сенкибаева басқарады.
Бүгінде өнер мектебінде 300 дарынды бала білім алуда. Мектептің білім беру қызметі келесі бейіндер бойынша жүзеге асырылады: көркем, хореографиялық, вокалдық және хор өнері, сондай-ақ аспаптық орындау.
Ал 2014 жылы Соколовка ауылында өнер мектебінің филиалы ашылды, оның оқушылары хормен ән айту, фортепиано және скрипка сыныптарында оқиды.
«Мерей» өнер мектебі жұмыс істеген жылдар ішінде жүздеген оқушыны даярлап шығарды, олардың көпшілігі таңдаған шығармашылық мамандығы бойынша еліміздің орта және жоғары оқу орындарында оқуын жалғастырды.
Балалардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау үшін өнер мектебінің ұжымы рухани-адамгершілік және патриоттық тәрбие бағдарламасы бойынша жұмыс істейді. Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларға арналған «музыкалық терапия» қайырымдылық концерттерін өткізу «Мерейдің» игі дәстүріне айналды.
«Мерей» өнер мектебінің тәрбиеленушілері халықаралық, республикалық, облыстық конкурстар мен фестивальдердің қатысушылары мен жүлдегерлері болып табылады.
Бұл жетістіктердің барлығы жас таланттарды оқытудың жаңа формалары мен әдістерін игере отырып, орындаушылық шеберлік деңгейін арттыра отырып, үнемі шығармашылық ізденісте жүрген мұғалімдердің қатысуынсыз мүмкін емес. Олар сонымен қатар конкурстарға белсенді қатысады.
Осы жылдар ішінде ауданның білім беру жүйесіндегі басқа да өзгерістерді атап өтуге болмайды. Мектептердің материалдық-техникалық базасы толықтырылды. Жаңа модификациядағы алғашқы интерактивтік кабинеттер (химия, биология, физика) үшін жабдықтар келіп түсті, мультимедиялық зертханалар мен лингафондық кабинеттер ашылды. Сол кезде Қызылжар ауданына 87 мультимедиялық жиынтық келіп түсті.
Жақын және алыс ауылдардың оқушылары білім алуда тең мүмкіндіктерге ие болды. Жеті мектеп жанындағы интернат ашылды: Асаново, Большая Малышка, Бескөл, Якорь, Совхоз, Боголюбовой, Бугровое.
2006 жылы Архангелька орта мектебінде шағын орталық жұмысын бастады, ал Кондратовка ауылында 2008 жылы жүз сексен орындық заманауи ауыл мектебі ашылды.
Осы кезеңде педагогтар жаңа технологияларды игерді: модульдік және жобалық оқыту, сыни ойлауды дамыту, оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесі, ақпараттық-коммуникациялық. Оқу-тәрбие үдерісінде сараланған тәсіл жүзеге асырылды.
Елдің зияткерлік және шығармашылық әлеуетін арттырудың негізі ретінде дарынды балаларды қолдау және дамыту жөніндегі жұмыс жандандырылды. Дарынды балалармен жұмысты ұйымдастыруда мұғалімнің дайындығы, оның арнайы дайындығы, әрине, басым бағыттардың бірі болып табылады.
Мұғалімдер мен мектеп басшылары «Дарын» республикалық ғылыми-әдістемелік орталығы жанынан біліктілікті арттыру курстарынан өтті. Дарынды балалармен жұмыс бағдарламасы 2001 жылы Бескөл орта мектеп-гимназиясында дүниеге келді және әр бала тұлғасының зияткерлік-шығармашылық әлеуетін тиімді анықтау мен дамытуды, мектепте оқитын ерекше дарынды балаларға көмек көрсетуді қарастырды. 2004 жылы директордың ғылыми-әдістемелік жұмысы жөніндегі орынбасары Нина Маслованың инновациялық қызметі облыс әкімінің грантымен марапатталды.
2009 жылы мектеп-гимназия «дарынды балалармен жұмыс жасау бойынша үздік ауылдық мектеп» ретінде облыс әкімінің грантымен марапатталды. Оқушылардың ғылыми жобалары жарыстарының облыстық және республикалық кезеңдеріндегі жаңа жетістіктері негіз болды. 2004-2008 жылдары мектеп-гимназияның бес түлегі «Болашақ»білім беру бағдарламасының стипендиаттары болды.
2008-2011 жылдар кезеңінде білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялау мәселесі бірінші орынға шықты. Ұлттық білім беру жүйесінің жаңа моделі педагогикалық процестің жоғары сапасын қамтамасыз етуге, жаңа ойлау қабілеті бар және дамыған азаматтық жауапкершілігі бар кәсіби кадрларды даярлауға бағытталған. Бұл міндеттерді шешу қазіргі заманғы білім беру және ақпараттық технологияларға, жастарды оқыту мен тәрбиелеу стандарттарына, нарықтық жағдайларда еңбекке даярлауға сүйенуі тиіс.
Қызылжар ауданының білім бөлімін 2008 жылдың желтоқсаны мен 2011 жылдың сәуірі аралығында Күлшара Касенова басқарды.
Осы жылдары ауданда Қазақстан Республикасы Президентінің «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу» Жолдауын іске асыру мақсатында әзірленген балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету бойынша «Балапан» бағдарламасы толық көлемде жүзеге асырылды – және Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына, Мемлекет Басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы «Қазақстан-2050 «Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты»атты Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес әзірленді.
Осы бағдарламаны іске асырудың арқасында қысқа мерзім ішінде ауданда 40 шағын орталық пен екі балабақша өз қызметін бастады. Әлеуметтік серіктестік аясында Новоникольское ауылындағы «Зенченко и К» Сенім серіктестігі «Ажар» балабақшасына 75 орындық ғимарат берді. 2004 жылы Бескөл а. «Балапан» балабақшасы, ал 2010 жылы Петерфельд ауылында «Ақ бота» балабақшасы ашылды.
Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында 2011 жылдың желтоқсан айында Бескөл ауылында 280 орындық «Мирас» балабақшасы ашылды. Ашылған сәттен бастап қазіргі уақытқа дейін онда мемлекеттік және орыс тілдерінде оқытатын 12 топ жұмыс істейді. Мұнда балалардың толыққанды дамуы үшін барлық жағдай жасалған: бай материалдық база, жүзу бассейні, музыка және гимнастика залдары, оранжерея. Балабақша меңгерушісі Анжела Жоламанова 2015 жылы Астана қ. Өткен Республикалық семинарға қатысты. Семинар Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім беретін үлгілік бағдарламасын апробациялау, инновациялық әдістемелер мен технологияларды қолдану бойынша өтті. Осы эксперимент шеңберінде 2015 жылдың қыркүйегінде «ИНТЕГРО: электрондық балабақша»автоматтандырылған ақпараттық жүйесі енгізілді. Бүгінде барлық жаңалықтар мен жарқын оқиғалар жарияланатын «Мирас» балабақшасының сайты жұмыс істейді.
ҮШІНШІ ОНЖЫЛДЫҚ
2011 жылы Қызылжар ауданының білім бөлімін Берік Аюпов басқарды.
Берік Елюбайұлы өзін шығармашылық, бастамашыл, білікті басшы ретінде көрсетті. Ұйымдастырушылық қабілеті, кәсіби білімі, жұмыс тәжірибесі ауданның білім беру ұйымдарын сапалы және сауатты басқаруға мүмкіндік берді. Оның бастамасымен жаңа білім беру жобалары іске асырылды. Е-learning электронды оқыту ауданның 9 мектебінде енгізілген. Ауданның 40-тан астам мектебі компьютерлендірілген және кең жолақты Интернетке қосылған.
Жоғары сатыдағы оқушыларды бейіндік және кәсіптік бағдарланған оқыту жүйесін ескере отырып, қазақстандық білім беруді жаңғыртудың стратегиялық маңызды бағыттарының бірі 12 жылдық жалпы білім беруге көшу болып табылады.
12 жыл бойы — 2003-2015 жылдар аралығында пилоттық мектеп 12 жылдық оқытуға көшу экспериментінде № 2 Бескөл орта мектебі болды, оның базасында аудандық және облыстық деңгейдегі семинарлар бірнеше рет өткізілді, ал 2014 жылы барлық облыстар өкілдерінің қатысуымен және «Өрлеу «БАҰО» АҚ филиалы СҚО ПҚ БАИ директоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Алмымурзалинова мен профессор - оқытушылар құрамының қолдауымен 12 жылдық білім беруді енгізу бойынша республикалық семинар өткізілді.
2012 жылдан бастап Бескөл орта мектеп-гимназиясы Назарбаев Зияткерлік мектебінің тәжірибесін енгізу және трансляциялау бойынша базалық мектеп ретінде Қазақстан НЗМ және олардың тәжірибесін трансляциялайтын мектептер үшін өткізілетін «ғылымға қадамдар» жобалар байқауының тұғырын төрт рет бағындырды.
Ауданның білім беру жүйесін дамыту міндеттерінің бірі оқушыларды қосымша біліммен қамтуды ұлғайту болып табылады.
Қазіргі уақытта аудан орталығында дене шынықтыру даярлығының БЖК жұмыс істейді, онда спорттың 15 түрі дамытылады. «Болашақ» дене шынықтыру-сауықтыру кешені жұмыс істейді, онда оқушылар спорт секцияларында шұғылданады. Аудан оқушылары облыстық спартакиадалардың, республикалық жарыстар мен әлем чемпионаттарының бірнеше дүркін жүлдегерлері болып табылады.
Мектеп танымал, сұранысқа ие, бәсекеге қабілетті болып келеді. «Бүгінгі таңда тек жеке адам ғана емес, жалпы ұлт өзінің бәсекеге қабілеттілігін дамыта отырып, табысқа жету мүмкіндігіне ие», – деп жазды Ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаев» Рухани жаңғыру: Болашаққа бағдар «бағдарламалық мақаласында.
Мектеп жұмысында патриоттық тәрбиеге ерекше көңіл бөлінеді. «Тарихсыз болашақ жоқ» деген сөзбен келіспеу қиын, осы мақсатта аудан мектептерінде мектеп мұражайлары мен мұражай бөлмелері құрылған.
Аудан аумағында Қазақстанның киелі жерлерінің картасына енгізілген тарихи орындар орналасқаны белгілі. Соның ішінде Долматово ауылындағы Ақ-Ирий қонысы. Археология сабақтары өз елінің өткеніне бей-жай қарамайтын азамат тұлғасын қалыптастыруға көмектеседі, өйткені тарихи мұраны зерттеу өткен ұрпақ адамдарын еске алуға, мәдениет пен табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға тәрбиелейді, онсыз Отанға деген сүйіспеншілікті дамыту мүмкін емес.
Аудан мектептерінде әскери-патриоттық тәрбие табысты жүзеге асырылуда. Әскери бағыттағы үйірмелер жұмыс істейді, пандемия басталғанға дейін «Патриот» айлығы шеңберінде «Алау», «Батыр», «Сұңқар» және «Ұлан»дәстүрлі әскери-спорттық ойындары өткізілді. «Сигнал» радио үйірмесінің (№2 Бескөл орта мектебі мен «Парасат»мектеп-лицейінің оқушылары) жеңісі ауданның мақтанышы болды. 2015-2018 жылдар аралығында республика чемпионаттарында оқушылар бірінші орынға ие болды.
Бескөл орта мектеп-гимназиясының жанынан құрылған барабаншылар тобының облыста теңдесі жоқ.
«Сардар» кадет сыныбы әскери прокуратураның тұрақты қамқорлығында және Петропавл гарнизоны әскери бөлімдері басшылығында, бұл азаматтарды әскерге шақыруға дейінгі даярлау және жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу саласындағы бағдарламаларды іске асырудың перспективалық жолдарының бірі болып табылады.
Құрылған кадет сыныбына «әскери құқық негіздері»оқу-танымдық бейімділігімен әскери қызмет негіздерінің әртүрлі бағыттарын зерделеу мүмкіндігі берілген. Практикалық сабақтар Ұлттық ұлан Әскери институты мен М. Қозыбаева атындағы СҚУ әскери кафедрасының базасында өткізіледі.
2018 жылғы 17 сәуірде ҚР Ұлттық ұланы Әскери институтының базасында «Сардар» сыныбының тәрбиеленушілері мәжілісмен Дарига Назарбаевамен және Қазақстанның екінші ғарышкері Талғат Мұсабаевпен кездесу өтті.
Бүгінде тұрақтанудан дамуға көшу стратегиясы айқындалып, жүзеге асырылып жатқан кезде, бүкіл ел жаңа өмір сапасын, адамдардың әл-ауқатын арттыруға бет алған кезде, педагогтердің Қазақстан Республикасы Президентінің прогрессивті идеяларын жүзеге асыра алатын жас ұрпақты тәрбиелеу жөніндегі күш-жігері ерекше мәнге ие болуда.
Ауданда тату-тәтті әулеттер аз емес, онда барлық өкілдер бір игі іске – балаларды оқыту мен тәрбиелеуге берілген.
Бірнеше онжылдықтар бойы Ұлы Отан соғысы мен педагогикалық еңбектің ардагері Қожатай Некибаев негізін қалаған Некибаевтар әулетінің педагогикалық күндері жалғасуда. Әулеттің жалпы еңбек өтілі 40 жылды құрайды.
Огневтердің педагогикалық әулеті XX ғасырдың 30-40-шы жылдары Атбасар ауданының әртүрлі ауылдарында жұмыс істеген бастауыш сынып мұғалімі, мектеп директоры Огневый Василийден бастау алады. Мұғалімдер әулеті 15 педагогты тәрбиеледі.
«Солтүстік Қазақстан облысының білім мен ғылымның алтын қоры» энциклопедиясына Городецкий әулеті енді. Городецкийдің бес сіңлісі-Архангельска ауылдық округінің мұғалімдері. Солардың бірі - Раиса Мельничук - Қазақ КСР білім беру ісінің үздігі. Тамараның үлкен әпкесі Қызылжар ауданының Құрметті қызметкері, оның есімі «ауданның 50 үздік әйелі», «Солтүстік Қазақстан тарихының жылнамасы»кітаптарына енгізілген.
Шаховское орта мектебінен Шмелевтердің мұғалімдер әулетін атап өтуге болмайды. Мұғалімдер әулетін Нелли Шмелева құрды, география пәнінің мұғалімі, Асаново орта мектебінің бұрынғы директоры, қазір зейнеттік демалыста (1969-2013). Отбасылық әулетті Шаховское орта мектебінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Владимир Шмелев жалғастырды. Елена Шмелева, оның әйелі, тарих пәнінің мұғалімі. Балаларының екеуі ата-аналарының ұстаздық жолын жалғады.
1950 жылғы ауыл мұғалімдерінің педагогикалық әулеті Чусовитиндерден бастау алады. 11 мұғалім Петр Чусовитин болған әулеттің негізін қалаушы. Оның жұбайы Валентина Чусовитина онымен бірге педагогикалық салада жұмыс істеді. Оның өкілі Қазақ КСР Ағарту ісінің үздігі, педагогикалық еңбектің еңбек сіңірген ардагері Александра Лохина болды. Чусовитиндердің педагогикалық әулетін олардың ұрпақтары жалғастырды.
Қазіргі уақытта ауданда бес мектепке дейінгі мекеме және мектеп жанындағы 39 шағын орталық, алты мектеп жанындағы интернат, 42 мектеп жұмыс істейді.
2018 жылдан бастап білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болды. Білім беру объектілеріне қомақты қаржы құю есебінен соңғы үш жылда 22 орта мектепте күрделі жөндеу жүргізілді.
2019 жылдан бастап аудандық білім бөлімін Амангелді Әбдірахманов басқарады. Кәсіби мұғалім, тәуелсіздіктің үш онжылдығы тарихта ерекше із қалдырғанына сенімді. Білім беру саласында қазақстандықтардың бәсекеге қабілетті жас ұрпағын оқыту мен тәрбиелеуге бағытталған қажетті және пәрменді реформалар жүргізілді.
2020 жылы «Ауыл - ел бесігі» жол картасын іске асыру шеңберінде Бескөл ауылының оңтүстік-шығыс шағын ауданында 300 орындық жаңа мектеп пайдалануға берілді, бұл үш ауысымдық оқыту проблемаларын шешуге, шағын аудан тұрғындарының өтініштерін қанағаттандыруға ықпал етті. Мектеп жаңа жабдықтармен жабдықталған және орталық білім беру мекемелерінен еш кем түспейді. Оның ашылуы аудан инфрақұрылымының дамуына серпін берді: жолдар жөнделді, асфальт төселді, жарықтандыру қосылды.
№ 2 Бескөл ОМ базасында инклюзияны қолдау кабинеті ашылды, бұл ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балаларға жоғары білікті практикалық көмек көрсетуге ықпал етеді.
2020 жылы мемлекеттік-жекешелік әріптестік шеңберінде сенімгерлік басқаруға Бүгін «Назарбаев Зияткерлік мектептері»технологиясы бойынша жұмыс істейтін Петерфельд ОМ берілді. Биыл Бескөл орта мектеп-гимназиясын сенімгерлік басқаруға беру жүзеге асырылды. Оқу жылының басында бастауыш сыныптар мен интернат орналасқан корпуста күрделі жөндеу жүргізілді, асхана, спорт залы заманауи келбетке ие болды.
Соңғы бір жарым жыл ішінде бүкіл әлем пандемия жағдайында өмір сүруде. Коронавирус Қазақстандықтардың әдеттегі өмір салтын өзгерткен кезде мұғалімдер тағы да алдыңғы қатарға шықты: оларға балаларды жаңа жағдайда - қашықтықтан оқытуды үйренуге тура келді. Ауданның педагогикалық қоғамдастығы алға қойылған міндетті орындады. Жаңа форматта сабақтар ғана емес, барлық тәрбие жұмыстары да өткізілді.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі кезеңінде Қызылжар ауданында білім беру жүйесін қалыптастыру және реформалау бойынша үлкен жұмыс атқарылды.
Қазіргі уақытта нысаналы индикаторлар мен көрсеткіштерді орындау бөлігінде Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі қызмет жалғасуда.
Қараулар: 1003
